2023 İlk Çeyrek Bütçe Açığı: Ekonomik Etkiler ve Gelecek Beklentileri
2023 İlk Çeyrek Bütçe Açığı: Ekonomik Etkiler ve Gelecek Beklentileri
2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetim bütçesi, 711 milyar lira ile rekor düzeyde açık verdi. Ekonomideki kırılganlık ve belirsizlikler, kamu mali dengelerini olumsuz etkiliyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın verilerine göre, bütçe harcamaları ve gelirleri arasındaki dengesizlik, borçlanma ve faiz yükünü artırıyor.
Mart ayında merkezi yönetim bütçe harcamaları, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 48,3 artışla 1 trilyon 27,7 milyar liraya ulaştı. Bütçe gelirleri ise yüzde 58,4 artışla 766,3 milyar lirada kaldı. Bu durum, bir ayda 261,5 milyar lira açık verilmesine neden oldu. Faiz dışı bütçe harcamaları da yüzde 40,2 artışla 866,5 milyar lira olarak kaydedildi.
Artan Faiz Yükü ve Bütçe Açığı
Üç aylık faiz ödemeleri, 463,9 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu dönemde bütçe harcamaları yüzde 45 artışla 3 trilyon 117,6 milyar liraya, bütçe gelirleri ise yüzde 47 artışla 2 trilyon 406,8 milyar liraya ulaştı. İlk çeyrekte bütçe açığı, yüzde 38,4 büyüyerek 710,8 milyar liraya yükseldi.
Ocak-mart döneminde bütçe giderlerinin 2 trilyon 653,6 milyar lirasını faiz dışı harcamalar oluşturdu. Faiz giderleri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 85,2 artış gösterdi. Bu durum, bütçe açığındaki büyümede önemli bir etken oldu.
Kamu Harcamaları ve Personel Giderleri
Kamu çalışanlarının üç aylık personel gideri, yüzde 38,6 artışla 920,7 milyar liraya ulaştı. Sosyal güvenlik kurumu devlet primi ödemeleri de üç ayda yüzde 36,8 artışla 111,5 milyar lira oldu. Ancak, toplam personel giderinin bütçe harcamaları içindeki payı, geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 35,7 iken bu yıl yüzde 33,1'e geriledi.
Devletin mal ve hizmet alımları da yüzde 57,6 artışla 187,1 milyar liraya ulaştı. Bu durum, genel bütçe büyümesinin üzerinde bir artış olarak dikkat çekti. Ocak-mart döneminde sermaye transferleri de önemli bir artış gösterdi.
Vergi Gelirleri ve Tahsilat Oranı
Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergide, ocak-mart dönemi tahakkuku geçen yılın eş ayına göre yüzde 40,6 artışla 3 trilyon 332,6 milyar lira oldu. Aynı dönemde tahsilat ise yüzde 50,5 artışla 2 trilyon 22,7 milyar lira olarak gerçekleşti.
Geçen yıl ilk üç ayda yüzde 56,7 olan vergi tahsilatının tahakkuka oranı, bu yıl yüzde 60,7’ye yükseldi. Bu artış, bütçe açığının kapatılmasında önemli bir rol oynadı.
Bütçe Açığının Ekonomiye Etkileri
Bütçe açığının ekonomik etkileri arasında artan borç yükü öne çıkıyor. Açık büyüdükçe borç yükü de artıyor. Devletin sürekli borçlanma ihtiyacı, mali istikrarsızlık sarmalına neden oluyor. Bu durum, altyapı, eğitim ve sağlık gibi önemli alanlara yatırım olanaklarını sınırlıyor.
Ayrıca, bütçe açıklarının bir diğer olumsuz sonucu enflasyon. Açığı borçla finanse etme yöntemi, ekonomideki para arzını artırıyor. Artan para arzı, bireylerin satın alma gücünü aşındırıyor ve ekonomik istikrarı zorlaştırıyor.
Gelecek Beklentileri
2025-2027 Orta Vadeli Program’da (OVP), bu yılın tümünde 1 trilyon 930,7 milyar lira düzeyinde bir merkezi yönetim bütçe açığı öngörülüyor. Bu durum, mali istikrarı sağlamak için atılacak adımların önemini artırıyor.
Son bir yılda bütçe harcamaları 11 trilyon 743,9 milyar, bütçe gelirleri 9 trilyon 440,4 milyar ve bütçe açığı 2 trilyon 303,5 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu veriler, devletin mali yapısının sürdürülebilirliğini sorgulatıyor.
